Ararteko erakundearen funtzioa ez da bakarrik herritarren eskubideak babestea herri-administrazioen jarduera okerren aurrean, ezta jarduera oker horien atzean egon ohi diren politika publikoak ebaluatzea ere. Honako hau ere Ararteko erakundearen zeregina da: giza eskubideak ezagutzea eta ezagutaraztea, bai eta horien oinarri diren balioak ere. Horrez gain, eskubide horiek errespetatzen duen kultura sustatu nahi du; honela, pertsona guztiek goza dezatela sustatzeko eta agintaritza publikoek eskubide horiek errespeta eta defenda ditzatela sustatzeko. Euskal Autonomia Erkidegoan giza-eskubideen alde aurrera egiteko, ezinbestekoa da kanpora begiratzea eta araudi- eta jurisprudentzia-berritasunen jarraipen estua egitea, bai eta Arartekoarekin giza-eskubideak defendatzeko eta sustatzeko zeregina partekatzen duten nazio-mailako eta nazioarteko erakundeen jardunbide egokien jarraipena ere.
Testuinguru horretan eta Europako eta nazioarteko dimentsioa Arartekoaren lanean txertatzeko xedearekin, 2018an Europako eta Nazioarteko Gaien Bulegoa sortu zen. Bulego horrek hiru funtsezko zeregin ditu:
Zure oinarrizko eskubide garrantzitsuenak itunek eta nazioarteko erakundeek ere babesten dituzte. “Giza eskubideak” izenekoak dira. Horrenbestez, pertsonen ondasun eta balio funtsezkoenekiko errespetua nazioarteko komunitate osoaren intereseko gaia da, eta ez soilik herrialde bakoitzerako edo munduko gobernu bakoitzerako beren mugen barruan. Pertsona guztiek oinarrizko eskubide berberak dituzte, eta haiek toki guztietan errespetatzen direla egiaztatzeko mekanismoak daude.
Giza eskubide unibertsalak
Giza eskubideek pertsona guztien eskubideak babesten dituzte. Diskriminaziorik eza da oinarrizko printzipioetako bat. Ez dira garrantzitsuak sexua, adina, azalaren kolorea, etnia, nazionalitatea, hizkuntza, desgaitasuna, gaixotasuna, sexu-orientazioa, genero-identitatea, sexu-ezaugarriak, erlijioa edo ideologia, jabetza edo egoera sozioekonomikoa: mundu guztiari dagozkio giza eskubideak berdin.
50eko eta 60ko hamarraldietan egin ziren giza eskubideei buruzko lehenengo itunak diskriminaziorik ezaren printzipio horretan oinarritu ziren. Egileek pentsatu zuten printzipio hori nahikoa izango zela pertsona guztiak berdin babesteko. Nolanahi ere, hamarraldiak igaro ahala, ikusi da pertsona-talde batzuek beren eskubideak eskuratzeko edo baliatzeko zailtasun gehiago dituztela. Horregatik, geroago, unibertsalak ez diren beste itun batzuk egin ziren; izan ere, ezaugarri edo baldintza jakin batzuk dituzten pertsonentzat baino ez dira, eta pertsona horiei babes gehigarria ematen eta eskubide unibertsaletarako sarbidea errazten saiatzen dira. Zure giza eskubideak zein diren jakiteko eta itun horien berri izateko, artxibo erantsiak irakurri ditzakezu. Eskubide horien babesa praktikan nola bermatzen den jakiteko, jo ezazu hona: “Zure giza eskubideen bermeak”.
Gure estatuak, EBko gainerako estatu kideek bezala, giza eskubideak aitortzen eta finkatzen dituzten nazioarteko itun batzuk sinatu ditu, haien edukia garatuz eta babesteko nahiz benetan betetzeko bermeak ezarriz. Giza eskubideen nazioarteko itun bat betetzeko konpromisoa hartzeak ez du esan nahi eskubideak automatikoki errespetatuko direnik edo besterik gabe beteko direnik. Herrialde bateko agintari publiko guztiek, baita geure agintariek ere, giza eskubideen arabera jardun behar dute. Eskubide horiek errespetatzeko eta betetzeko lehenengo arduradunak dira, arduradun nagusiak. Ez dute eragotzi edo oztopatu behar eskubide horiek askatasunez baliatzea, beren eskubideak baliatu nahi dituzten pertsonak babestu behar dituzte eskubide horiek eragotzi nahi dizkieten pertsonengandik, eta beharrezko neurriak hartu behar dituzte eskubide horiek benetan baliatu ahal ditzaten. Hori egiteko betebeharra dute agintari publiko guztiek: botere legegilea, betearazlea eta judiziala; estatu-, autonomia-, foru- eta toki-agintariak.
Hala ere, giza eskubideak nazioartekotzeak esan nahi du eskubideak betetzea ez dela herrialde bakoitzaren esku uzten; eskubide horiek fede onez bere mugen barnean babestuko dituen uste osoa dago. Aitzitik, erakundeak eta mekanismoak zehazten dira, eta, haiei esker, alde batetik, nazioarteko komunitateak jakin dezake herrialde bakoitzak giza eskubideen konpromisoak betetzen ari den ala ez; bestetik, pertsonei nazioarteko erakundeetan ez-betetzeak salatzeko aukera emango diete. Haiei buruz gehiago jakiteko, irakurri honako dokumentu hauek:
