EUROPAKO ETA NAZIOARTEKO GAIEN BULEGOA

Partaide garen nazioarteko erakundeak

Ararteko erakundearen funtzioa ez da bakarrik herritarren eskubideak babestea herri-administrazioen jarduera okerren aurrean, ezta jarduera oker horien atzean egon ohi diren politika publikoak ebaluatzea ere. Honako hau ere Ararteko erakundearen zeregina da: giza eskubideak ezagutzea eta ezagutaraztea, bai eta horien oinarri diren balioak ere. Horrez gain, eskubide horiek errespetatzen duen kultura sustatu nahi du; honela, pertsona guztiek goza dezatela sustatzeko eta agintaritza publikoek eskubide horiek errespeta eta defenda ditzatela sustatzeko. Euskal Autonomia Erkidegoan giza-eskubideen alde aurrera egiteko, ezinbestekoa da kanpora begiratzea eta araudi- eta jurisprudentzia-berritasunen jarraipen estua egitea, bai eta Arartekoarekin giza-eskubideak defendatzeko eta sustatzeko zeregina partekatzen duten nazio-mailako eta nazioarteko erakundeen jardunbide egokien jarraipena ere.

Testuinguru horretan eta Europako eta nazioarteko dimentsioa Arartekoaren lanean txertatzeko xedearekin, 2018an Europako eta Nazioarteko Gaien Bulegoa sortu zen. Bulego horrek hiru funtsezko zeregin ditu:

Arartekoaren parte-hartzea kudeatzea herriaren defentsa-erakundeen nazioarteko sareetan. Gaur egun, Arartekoa Ombudsmanaren Nazioarteko Institutuko, Herriaren Defentsa-erakundeen Europako Sareko, Ombudsmanaren Iberoamerikako Federazioko, Haurren Defentsa-erakundeen Europako Sareko eta Mandatari Linguistikoen Nazioarteko Elkarteko kidea da. Erakunde horietan parte hartzearen bidez, Arartekoak beste herriaren defentsa-erakunde batzuen lana ezagutzeko eta horietatik ikasteko aukera du. Horrez gain, Arartekoak bere esperientzia propioak ere partekatu ditzake, erabilgarriak izango direnak beste defentsa-erakunde batzuen lanerako.
Giza-eskubideen Europako eta nazioarteko Zuzenbidea erakundearen eguneroko lanera txertatzea; Arartekoaren ebazpenek, gomendio orokorrek eta txostenek giza-eskubideen nazioarteko iturriak behar bezala aprobetxatu ditzaten eta horietatik hornitu daitezen; horrela, herritarren eskubideei hobeto bermatzeko.
Giza-eskubideen berritasunak nazioartean ezagutarazi eta hedatzeko, eta bere ezagutza Euskal Autonomia Erkidegoan eta bere erakunde publikoetan zabaltzeko.

Arartekoaren nazioarteko jarduera

Zure oinarrizko eskubide garrantzitsuenak itunek eta nazioarteko erakundeek ere babesten dituzte. “Giza eskubideak” izenekoak dira. Horrenbestez, pertsonen ondasun eta balio funtsezkoenekiko errespetua nazioarteko komunitate osoaren intereseko gaia da, eta ez soilik herrialde bakoitzerako edo munduko gobernu bakoitzerako beren mugen barruan. Pertsona guztiek oinarrizko eskubide berberak dituzte, eta haiek toki guztietan errespetatzen direla egiaztatzeko mekanismoak daude.

Giza eskubide unibertsalak

Giza eskubideek pertsona guztien eskubideak babesten dituzte. Diskriminaziorik eza da oinarrizko printzipioetako bat. Ez dira garrantzitsuak sexua, adina, azalaren kolorea, etnia, nazionalitatea, hizkuntza, desgaitasuna, gaixotasuna, sexu-orientazioa, genero-identitatea, sexu-ezaugarriak, erlijioa edo ideologia, jabetza edo egoera sozioekonomikoa: mundu guztiari dagozkio giza eskubideak berdin.

50eko eta 60ko hamarraldietan egin ziren giza eskubideei buruzko lehenengo itunak diskriminaziorik ezaren printzipio horretan oinarritu ziren. Egileek pentsatu zuten printzipio hori nahikoa izango zela pertsona guztiak berdin babesteko. Nolanahi ere, hamarraldiak igaro ahala, ikusi da pertsona-talde batzuek beren eskubideak eskuratzeko edo baliatzeko zailtasun gehiago dituztela. Horregatik, geroago, unibertsalak ez diren beste itun batzuk egin ziren; izan ere, ezaugarri edo baldintza jakin batzuk dituzten pertsonentzat baino ez dira, eta pertsona horiei babes gehigarria ematen eta eskubide unibertsaletarako sarbidea errazten saiatzen dira. Zure giza eskubideak zein diren jakiteko eta itun horien berri izateko, artxibo erantsiak irakurri ditzakezu. Eskubide horien babesa praktikan nola bermatzen den jakiteko, jo ezazu hona: “Zure giza eskubideen bermeak”.

Pertsona guztien giza eskubideak

Talde espezifikoen giza eskubideak

Gure estatuak, EBko gainerako estatu kideek bezala, giza eskubideak aitortzen eta finkatzen dituzten nazioarteko itun batzuk sinatu ditu, haien edukia garatuz eta babesteko nahiz benetan betetzeko bermeak ezarriz. Giza eskubideen nazioarteko itun bat betetzeko konpromisoa hartzeak ez du esan nahi eskubideak automatikoki errespetatuko direnik edo besterik gabe beteko direnik. Herrialde bateko agintari publiko guztiek, baita geure agintariek ere, giza eskubideen arabera jardun behar dute. Eskubide horiek errespetatzeko eta betetzeko lehenengo arduradunak dira, arduradun nagusiak. Ez dute eragotzi edo oztopatu behar eskubide horiek askatasunez baliatzea, beren eskubideak baliatu nahi dituzten pertsonak babestu behar dituzte eskubide horiek eragotzi nahi dizkieten pertsonengandik, eta beharrezko neurriak hartu behar dituzte eskubide horiek benetan baliatu ahal ditzaten. Hori egiteko betebeharra dute agintari publiko guztiek: botere legegilea, betearazlea eta judiziala; estatu-, autonomia-, foru- eta toki-agintariak.

Hala ere, giza eskubideak nazioartekotzeak esan nahi du eskubideak betetzea ez dela herrialde bakoitzaren esku uzten; eskubide horiek fede onez bere mugen barnean babestuko dituen uste osoa dago. Aitzitik, erakundeak eta mekanismoak zehazten dira, eta, haiei esker, alde batetik, nazioarteko komunitateak jakin dezake herrialde bakoitzak giza eskubideen konpromisoak betetzen ari den ala ez; bestetik, pertsonei nazioarteko erakundeetan ez-betetzeak salatzeko aukera emango diete. Haiei buruz gehiago jakiteko, irakurri honako dokumentu hauek:

Giza eskubideen ber orokorrak

Giza eskubideen bermeka Europan

Arartekoaren parte-hartzea kudeatzea herriaren defentsa-erakundeen nazioarteko sareetan. Gaur egun, Arartekoa Ombudsmanaren Nazioarteko Institutuko, Herriaren Defentsa-erakundeen Europako Sareko, Ombudsmanaren Iberoamerikako Federazioko, Haurren Defentsa-erakundeen Europako Sareko eta Mandatari Linguistikoen Nazioarteko Elkarteko kidea da. Erakunde horietan parte hartzearen bidez, Arartekoak beste herriaren defentsa-erakunde batzuen lana ezagutzeko eta horietatik ikasteko aukera du. Horrez gain, Arartekoak bere esperientzia propioak ere partekatu ditzake, erabilgarriak izango direnak beste defentsa-erakunde batzuen lanerako.
Giza-eskubideen Europako eta nazioarteko Zuzenbidea erakundearen eguneroko lanera txertatzea; Arartekoaren ebazpenek, gomendio orokorrek eta txostenek giza-eskubideen nazioarteko iturriak behar bezala aprobetxatu ditzaten eta horietatik hornitu daitezen; horrela, herritarren eskubideei hobeto bermatzeko.
Giza-eskubideen berritasunak nazioartean ezagutarazi eta hedatzeko, eta bere ezagutza Euskal Autonomia Erkidegoan eta bere erakunde publikoetan zabaltzeko.

Arartekoaren nazioarteko jarduera

Giza eskubide unibertsalak

Pertsona guztien giza eskubideak

Talde espezifikoen giza eskubideak

Giza eskubideen ber orokorrak

Giza eskubideen bermeka Europan

Blog

Arartekoak parte hartu du herriaren defentsa-erakundeen eta Europako Kontseiluaren goi mailako konferentzian

Manuel Lezertua arartekoak parte hartu du, Estrasburgon, Herriaren defentsa-erakundeen eta giza eskubideen erakunde nazionalen (GEEN) goi mailako konferentzian. Topaketa hori Europako Kontseiluaren Ministroen Batzordeko Luxenburgoko Lehendakaritzak antolatu du.

Bi egunetan barrena, Europako defentsa-erakundeen eta GEENen zenbait titularrek beren ikuspegia partekatu dute Zuzenbide Estatuak gaur egun aurre egin beharreko erronkez eta erakunde horiek berori defendatzeko orduan duten eginkizunaz, baita aro digitalean erabaki publikoak hartzearekin lotutako arriskuez eta aukerez ere. Ekitaldi horretan lantegi batzuk ere egin dira, hainbat ideia trukatzeko defentsa-erakundeen eta Europako Kontseiluaren arteko lankidetza-aukerei buruz eta Europako Kontseiluaren tresna erabakigarri batzuk aplikatzeari buruz, esaterako, Giza Eskubideen Europako Hitzarmena, Veneziako Printzipioak eta Adimen Artifizialari buruzko Esparru-hitzarmen berria.

Arartekoak hizlari gisa esku hartu du honako mahai-inguru honetan: “GEENen eta herriaren defentsa-erakundeen eginkizuna Zuzenbide Estatua defendatzen”. Berarekin batera aritu dira Poloniako Justizia ministroa, Herbehereetako herriaren defendatzaile eta Europako Ombudsmanaren Nazioarteko Institutuko lehendakaria, Giza Eskubideen Erakunde Nazionalen Europako Sareko zuzendaria eta Finlandiako Giza Eskubideen Zentroko zuzendaria.

Lezertuak bere mintzaldian nabarmendu du defentsa-erakundeak, erakunde independente gisa, funtsezko elementuak direla Zuzenbide Estatuaren, giza eskubideen eta demokraziaren Europako arkitekturan. Herritarren kexak kudeatuz eta administrazioekin etengabe hitz eginez, defentsa-erakundeek administrazioaren legezkotasuna hobeto errespetatzen laguntzeaz gain, indartu ere egiten dute herritarrek erakunde demokratikoetan duten konfiantza.

Gainera, arartekoak gogorarazi du defentsa-erakundeak Europako Kontseiluaren funtsezko aliatuak direla giza eskubideetan oinarritutako kultura sustatzeko: alde batetik, Europako Kontseilutik eratorritako estandarrak sartzeagatik beren agintea betetzean, eta bestetik, herritarren arazoetatik hain gertu egoteak informazio baliotsua lortzeko aukera ematen dietelako, giza eskubideen arloan arauak eta estrategiak garatzeko. Horrela, agerian jarri du nazioartean gero eta tentsio handiagoko egoeran gaudela, eta azpimarratu du aukera paregabea eskaintzen zaigula Europako defentsa-erakundeen eta Europako Kontseiluaren artean lankidetza-gune bat ezartzeko.

ARARTEKOAREN INTERBENTZIOA

Vitoria-Gasteiz, 2025eko martxoaren 28a

Ikusi gehiago

Gizarte-Eskubideen Europako Batzordearen erabaki historikoa, giza eskubideen eta energia eskuratzearen arteko loturaz

Gizarte Eskubideen Europako Batzordeak bere erabakia ezagutarazi du Madrilgo Cañada Real Galianan bizi direnen egoerari buruz. Bere erabakian, Batzordeak adierazi du Espainiako agintariek egoera hori onartzearen ondorioz, denbora luzez, pertsonek energia aldizka eskuratu ahal izan dutela, edo inolaz ere ez dutela eskuratu; eta, horrela, pertsona horiei pobrezia energetikoa eragin dietela eta Europako Gutun Sozialaren hainbat xedapen urratu dituztela.

Gertaera berritzailea da Batzordeak giza eskubideen eta energia eskuratzearen arteko lotuta arretaz aztertu izana. Erabakian ezartzen denez, «energia egokia modu egonkorrean, etengabe eta seguru eskuratzea» aurretiko baldintza eta funtsezko elementua da zenbait eskubide baliatzeko, besteak beste, etxebizitzarako eskubidea (31.1 eta 16. artikuluak), osasunerakoa (11.1 eta 11.3 artikuluak), hezkuntzarakoa (17.2 artikulua) eta pobreziaren eta gizarte-bazterketaren kontra babesteko eskubidea (30., 23. eta 15.3 artikuluak), Europako Gutun Sozialaren arabera. Gutunaren ondorioetarako «egokia» izan dadin, energiak eskuragarria, garbia eta jasangarria izan behar du. Prozesuaren ikuspegitik, aipatzekoa da, halaber, Espainiako Defensor del Pueblo erakundeak parte hartu duela Batzordean izapidetu den prozeduran, gatazkako hirugarren alderdi gisa bere oharrak eginez.

2022an Espainiako nahiz Europako bost gizarte-erakundek egindako eskaera kolektiboan du jatorria erabaki horrek. Eskaeran alegatu zen Europako Gutun Sozialaren hainbat xedapen urratzen zituela argindar horniduraren mozketek Cañada Realeko gutxienez 4.500 biztanleren bizitzan (horien artean, 1.800 inguru haur) sortutako egoerak.

Nolanahi ere, honako hau ez da Gizarte Eskubideen Europako Batzordeak gai horretaz iritzia ematen duen lehen aldia, izan ere, eskaera harexek lortu zuen, 2022ko urrian, Batzordeak ”berehalako neurriak” adieraztea eta Espainiari argindar hornidura berehala berrezar zezan eskatzea, Madrilgo auzo horretan bizi direnen osotasunari kalte larri eta konponezina ez eragiteko (ikusi gai horretaz Arartekoak argitaratutako oharra).

Ikusi gehiago

Arartekoak herritarrei arreta hobea emateko mintegi batean parte hartu du, Europako defentsa-erakundeekin batera

Arartekoak harreman estua izaten jarraitzen du Europako beste defentsa-erakunde batzuekin. Oraingo honetan, mintegi batean parte hartu du, herritarrentzako arreta hobetzeko gogoetak eta jarduera egokiak elkarrekin partekatzeko asmoz.

2025eko urtarrilaren 29an, Herbehereetako Defentsa-erakundeak mintegi hori antolatu zuen, Ombudsmanaren Nazioarteko Institutuaren (IOI, ingelesez) Ombuds Academy (Ombuds erakundeen akademia) deritzan ekimenaren barruan. Mintegian Europako 18 Ombuds erakundeetako 22 ordezkarik hartu zuten parte, eta topaketa hori baliagarria izan zen erakundeek herritarrentzako arreta hobetzeko estrategiak ezagutzeko.

IOIk ere (defentsa-erakunde horiek barne hartzen ditu) ekimen horren arrakasta jaso du.

Ikusi gehiago

UNESCOk nabarmendu du bizikletak funtsezko eginkizuna duela mugikortasun jasangarrian eta osasun publikoan

2025eko otsailaren 7an, UNESCOk "Bizikleta denontzat" txostena argitaratu du. Bertan, garraiobide horren garrantzia azpimarratu du, bizimodu osasungarria eta jasangarria sustatzeko. Agiri horretan nabarmentzen da bizikletak eragin onuragarria duela hiri-mugikortasunean, emisio kutsatzaileak murriztean eta osasun publikoa hobetzean, eta funtsezko tresnatzat jotzen du klima-aldaketaren kontra borrokatzeko eta garapen jasangarrirako helburuak lortzeko.

Txostenean nabarmentzen da gobernuek eta erakundeek mugikortasun aktiboko politikak bultzatu behar dituztela, txirrindularientzat azpiegitura seguruak garatu behar dituztela eta garraiobide horretarako sarbide ekitatiboa bermatu behar dutela. Gainera, UNESCOk balioetsi egin du bizikletak hezkuntzan, genero-ekitatean eta gizarteratzean duen zeregina.

Ikusi gehiago

Haurren Defentsa-erakundeen Europako Sarearen (ENOC) adierazpena, Europar Batasuneko mugetan haur eta nerabe migratzaileak babesteari buruzkoa, Migrazioari eta Asiloari buruzko Ituna onartzearen ondorioz

Arartekoak bat egiten du ENOCen adierazpen horrekin, zeinak beharrezkotzat jotzen baitu berme eraginkorrak ezartzea adingabe horien eskubideak benetan babesteko, izan ere, Itunak kezka sortzen du, Europako mugetan jaso lezaketen tratuarengatik.

Haurren Defentsa-erakundeen Europako Sareak (ENOC) bere baitan hartzen ditu Europako 34 herrialdetako haur eta nerabeen eskubideak babesteko 44 erakunde. Sare horrek behin eta berriz eta etengabe adierazi du kezkatuta dagoela haur eta nerabe migratzaileen egoeragatik, eta hainbat gomendio egin ditu haien gainean eta haien eskubideak hobeto babesteko premiaz, nazioarteko eta eskualdeetako araudiaren arabera.

2015. urteaz geroztik, milioika haur eta nerabe iritsi dira Europara segurtasun eta babes bila. 2020tik, Europar Batasuneko (EB) herrialdeetan, adingabeen 800.000 asilo-eskaera berri baino gehiago erregistratu dira, eta horietatik 113.000 baino gehiago bakarrik edo beren familiengandik bananduta dauden adingabeenak dira.

Orain, EBko estatu kideak 2024ko apirilaren 10ean onartutako Migrazioari eta Asiloari buruzko Ituna aplikatzeko prestatzen ari direnean, ENOCek uste du berme eraginkorrak ezarri behar direla haur eta nerabe horien eskubideak benetan babestuko direla ziurtatzeko, izan ere, Itunak kezka sortzen du, Europako mugetan jaso lezaketen tratuarengatik.

Baldin eta Itunean erantzukizunak banatzeko eta elkartasunerako aurreikusi diren tresnak egiaz eraginkorrak ez badira, itun horrek ez du konponduko lehen sarrerako estatuen gaineko "presioa". Mugetan giza eskubideak urratzeko eta asiloa eskatzeko eskubidea are gehiago higatzeko arriskua arindu nahi bada, giza eskubideak bermatzeko tresna nahikoak ezarri behar dira, besteak beste, ikuskatzeko mekanismo eraginkor eta independenteak, zaurgarritasunaren kontuzko ebaluazioak eta bideratze bizkorrak egokituta dauden zerbitzuetara (adibidez, haurrak babesteko zerbitzuak eta osasun-laguntza), informazio kritikoa eta laguntza juridikoa ematea, nazioetan ustezko tratu txarrak azkar eta eraginkortasunez ikertzeko sistemak.

EBk eta bere estatu kideek inbertsio ekonomiko eta operatiboak lehenetsi behar dituzte, asilo eta harrerarako sistema nazionalak baliabideez behar bezala hornitzeko. Jendeari, kosta ahala kosta, Europara heltzeko asmoa kentzen ahalegindu beharrean, estatuek oinarrizko eskubideak eta pertsonen duintasuna defendatzen jarri beharko lukete arreta.

Arartekoak, ENOC sareko kide denez, bat egiten du horien eskubideak babesteko propio egin den erakunde-adierazpen horrekin.

ENOCen ERAKUNDE-ADIERAZPENA

Vitoria-Gasteiz, 2025eko otsailaren 12a

Ikusi gehiago

Euskadi Estrasburgoren aurrean: Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako kontrol-jardueraren balantzea liburuaren aurkezpena

2024ko abenduan Euskadi Estrasburgoren aurrean: Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako kontrol-jardueraren balantzea liburua argitaratu zen, Arartekoaren eta Euskal Herriko Unibertsitateko Giza Eskubideen eta Botere Publikoen Unesco katedraren ekimen bateratu baten emaitza gisa.

2023an eman zitzaion ekimenari lehen bultzada, jardunaldi-akademiko baten bitartez. Mintegi hori Nazio Batuen Erakundearen Batzar Nagusiak onartutako Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsalaren 75. urtemuga ospatzeko egin zen eta Arartekoak eta Euskal Herriko Unibertsitateko Giza Eskubideen eta Botere Publikoen Unesco katedrak antolatu zuten. Jardunaldiaren helburu nagusia Euskadiko giza eskubideen kulturari buruzko hausnarketa bultzatzea zen eta, horretarako, Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren irudian arreta jartzea erabaki zen, gure lurraldean erreferentzia berezia duten giza eskubideen mekanismo gisa.

Hala, jardunaldiak “Giza Eskubideak Euskadin. Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako kontrol-jardueraren balantzea” izena du eta nazioartean eta esparru akademikoan ospe handiko pertsonek parte hartu zuten, hala nola María Elosegui Giza Eskubideen Europako Auzitegiko magistratuak; Fabián Salviolik —egia, justizia, erreparazioa eta berriz ez gertatzeko bermeak sustatzeko Nazio Batuetako errelatore berezia—; Joana Abrisketa, Xabier Arzoz eta Alejandro Saiz katedradunek, bai eta Ana María Salinas katedradunak ere, zeinak bere ponentzia ahoz aurkeztu ezin izan zuen arren, idatziz egin baitzuen.

Euskadi Estrasburgoren aurrean liburuak aipatutako jardunaldi-akademikoaren edukia jasotzen du eta kapituluetan egituratzen da. Hala, kapitulu bakoitzak hizlari baten ekarpena jasotzen du. Liburua Arartekoaren aurkezpen batekin hasten da; beraz, Arartekoak, Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren eta giza eskubideen defentsarako erakundeen arteko lankidetza-potentziala azpimarratzen du, Arartekoa horietako erakunde bat baita. Hurrengo kapituluetan jasotzen da Giza Eskubideen Europako Auzitegiak Euskadiri buruz egindako adierazpen esanguratsuenen balantzea eta azterketa. Jorratutako gaien artean, adierazpen-askatasuna, torturaren debekua, elkartzeko eskubidea, bidezko prozesua eta legezkotasun-printzipioa nabarmentzen dira.

Ikusi gehiago

Gehiago ikusi