Zaratari buruzko Nazioarteko Kontzientziazio Eguna

Zaratari buruzko Nazioarteko Kontzientziazio Eguna dela eta, Espainiako herriaren denfendatzaileak eta Arartekoak, Bilboko Uribitarte Anaitasuna Auzo-Elkarteak bi erakundeei helarazitako kexaren ondoren, aisialdiak eragindako ingurumen-arazoari aurre egitearen garrantzia adierazi nahi dute era bateratuan. Idazki hau egiten dute bi erakundeek jaulkitako gomendioetan bat datozelako egoera honen azterketan. Herriaren denfendatzaileak eta Arartekoak gomendio horietan jasotako ondorio nagusiak azpimarratzen dituzte:

•    Aisialdiko jarduerek pertsonen atsedenerako eskubidea errespetatu behar dute. Bi erakundeek uste dute herritarrek ikuskizun publikoak, jolas-jarduerak eta ostalaritza-jarduerak garatuz, aisialdia erabiltzeak, onura sozial eta ekonomiko handia dakarrela. Hala ere, aisialdiko jarduera horiek herritarren eskubideak errespetatzea eskatzen duen lege-esparru gaituaren barruan baino ezin dira gauzatu. Kasu horretan, aisialdiko jarduerek eragindako gehiegizko zarata gertatzen denean, ordenamendu juridikoak pertsonak babesten ditu. Hirigune jakin batzuetan zarata pilatzeak eragiten duen kutsadura akustikoak eragina izan dezake bizi-kalitatean eta, bereziki, inguruan bizi diren pertsonen atseden-eskubidean.

•    Etxean atseden hartzeko eskubidea oinarrizko eskubidea da. Administrazio publikoek, bereziki udalek, jarduteko betebeharra dute, eraginkortasunez ingurumen-zaratak aisialdiko kontzentrazio-eremu horietan bizi diren pertsonen atseden-eskubideari eragiten ez diola lortzeko. Giza Eskubideen Europako Auzitegiak eta Konstituzio Auzitegiak ezarri dute gehiegizko ingurumen-zaratak oinarrizko eskubideak urra ditzakeela, hala nola norberaren eta familiaren bizitzarako eskubidea eta bizilekuaren bortxaezintasunerako eskubidea. Zaratak, era berean, osasunerako eta ingurumen egokirako eskubideak urra ditzake. Urratze horiek saihesteko agintari eskudunek beharrezko neurri guztiak hartu behar dituzte zarataren ondorio kaltegarrietarako eraginpean dauden pertsonen etxebizitzaren babesa modu eraginkor eta zentzuzkoan ziurtatzeko, pertsona horien bizi-kalitatea eta osasuna bermatuz.

•    Udal-administrazioek zarata kontrolatzeko duten betebeharra. Indarrean dagoen ingurumen-legeriak aisialdiak eragindako zarataren kontrolean esku hartzeko betebeharra ezartzen die udal-administrazioei. Arau-hausteetan ikuskatzeko, kontrolatzeko eta zehatzeko eskumenak egoki eta eraginkortasunez erabiltzea nahitaez bete beharreko funtzio publikoa da, eta ezin da irizpide diskrezionalen edo egokitasun-irizpideen mende geratu.

•    Ingurumen-kontroleko funtzio publikorako nahikoa baliabide. Kutsadura akustikoa kontrolatzeko beharrezkoa da administrazioek eginkizun hori eraginkortasunez betetzeko behar beste baliabide material eta pertsonal izatea. Horretarako ezinbestekoa da ingurumen-zarata ikuskatzeko planak eta programak garatzea, jarduketa sistematikoa eta prebentiboa ahalbidetuko dutenak, jarduerei ezarritako baldintzak benetan eta eraginkortasunez betetzen direla eta, horrela, aldi bereko eskubide guztiak babesten direla ziurtatzeko. Gainera, inguruneko zarataren kudeaketa hobetzeko, ezinbestekoa da salaketa-kanal irisgarriak eta eraginkorrak ezartzea. Era berean, administrazio publikoek bermatu egin behar dute salatzaileek jasota dagoen informazio guztia eskuratzeko, ingurumen-kontroleko prozeduran parte hartzeko eta kutsadura akustikoa murrizteko konponbideak formulatzeko duten eskubidea.

•    Aisialdi-eredu jasangarria eta dezibel gutxikoa sustatzea. Administrazioek sentsibilizazio- eta hezkuntza-kanpainak bultzatu behar dituzte herritarren atsedena errespetatzen duen aisialdi jasangarria sustatuz. Gehiegizko zarata arazo serio eta garrantzitsu gisa tratatu behar da, pertsonaren bizi-kalitatean, gizarte-kohesioan eta oinarrizko eskubideen errespetuan eragin baitezake.

Herriaren denfendatzaileak eta Arartekoak, idazki honen bidez, herritarren oinarrizko eskubideak eta eskubide konstituzionalak babesteko konpromisoa berresten dute, eta administrazioei ingurumen-zarataren kudeaketan dituzten erantzukizunak betetzeko eta pertsona guztientzako aisialdi jasangarriagoa eta orekatuagoa sustatzeko eskatzen diete.

Vitoria-Gasteiz, 2025eko apirilaren 30a