Arartekoaren azterlana: Herritarren segurtasunerako bideozaintza Euskadiko eremu publikoan. Oinarrizko eskubideen ikuspegitik egindako azterlana
Arartekoak egiaztatu du euskal administrazioek betetzen dituztela, oro har, herritarren segurtasunerako bideozaintzako arauzko eskakizunak, baina, bere ustez, hobetu egin behar dira erregulazioa, barne-kudeaketa eta gardentasuna
Arartekoak egindako azterlan horren bidez, eskubideak bermatzearen arloan ezagutza zabaltzen lagundu nahi da segurtasun arloan eskumenak dituzten euskal administrazio publikoen artean, hobetzeko alderdiak iradokiz, herritarren segurtasuna eta oinarrizko eskubideak modu egokian uztartzeko oinarritzat har daitezen. Orobat, euskal herritarrek bideozaintzaren eremuan beren eskubideak eta askatasun publikoak nola gauzatu jakitea du helburu, herritarren segurtasuna norbanakoaren eskubide-askatasunak bermatzeko funtsezko tresna izan dadin.
Testuinguru horretan, irudiak eta soinuak grabatzeko teknologiak erabiltzean, bideozaintza arautzen duen berme-araubidea bete behar da, polizien jarduerari gardentasuna, legitimazioarekiko konfiantza eta proportzionaltasuna emateko.
Ararteko erakundeari dagokio datu pertsonalak eta intimitatea babestearen arloan herritarren eskubideak bermatzea, are gehiago administrazioarekiko harremanetan datuak hartzen badira, batez ere intrusiboak izan daitezkeen teknologien bidez, bereziki gailu mugikorrak erabiliz, esaterako, dronak, makuluak eta poliziaren uniformeetako kamerak.
Horregatik, beharrezkoa iruditu zaio azterlan hori egitea, toki publikoetako bideozaintza-sistema batzuen erabilera aztertzeko, baita Euskadiko administrazio publikoek araudian ezarritako berme-sistema zenbateraino betetzen duten ere.
Azterlana prestatzeko, Arartekoak inkesta bat egin zien polizia duten hainbat administraziori; hau da, Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailari eta adierazgarriak diren 14 udali.
Emaitzak azterlanean barrena aztertzen dira. Bertan, 9 ondorio atera dira eta 16 gomendio egin dira.
Bildutako datuen artean, instalazio finkoen eta gailu mugikorren kopurua dago, erakunde parte-hartzaileek adierazitakoa. Adibidez, Ertzaintzak 2.037 kamera finko ditu eta, 2022an, 134 aldiz erabili zituen gailu mugikorrak; Gasteizko Udaltzaingoak, 600, gutxi gorabehera; Bilbokoak 265; Donostiakoak 350; eta Getxokoak 265.
Ondorioetan, Arartekoak azpimarratu du eskumenak dituzten euskal administrazioek zehatz-mehatz bete behar dutela herritarren segurtasunerako bideozaintza-araudian aurreikusitako proportzionaltasun printzipioa. Horrela, defentsa-erakunde honek proposatzen du bideozaintza-baimena eskatu baino lehen, ebalua dadila ea neurri horrek intimitate eskubidean esku-sartzerik eragingo duen.
Orobat, adierazi du xedapenak onartu behar direla, gailu mugikorrei buruzko (besteak beste, polizi uniformeetako kamerak, dronak edo makuluak) erregulaziorik eza betetzeko, Euskadiko administrazio publikoei dagokien arautze-esparruan. Horretarako, gailu mugikorrak zein kasu zehatzetan erabiliko diren eta irudi-soinuak zenbat denboran eta zein tokitan hartuko diren azaltzea gomendatu du.
Bideozaintza erabiltzeko erabakia herritarren segurtasuna babesteko premian sar daiteke juridikoki, administrazioak herritarren bizikidetza, indarkeria desagerraraztea eta bide eta toki publikoak bakean erabiltzea ziurtatu nahi duenean, baita segurtasun publikoarekin zerikusia duten delitu, hutsegite edo arau-hausteak prebenitu nahi dituenean ere.
Beste atal batean, Arartekoak gomendatu du kamera mugikorrak erabiltzeko baimen-eskaeretan, adieraz dadila zer epe zehatzetan erabiliko diren, kasuan kasuko arrisku zehatzera doituta. Orobat, gardentasun aktiboko neurri gisa, Eusko Jaurlaritzak bideozaintza-sistema finko nahiz mugikorrak erabiltzeko baimenak argitara ditzan iradoki du.
Hain zuzen ere publizitate eta gardentasun arloan, Arartekoak ikusi du parte hartu duten administrazio publikoek, oro har, informatzeko kartelak erabiltzen dituztela bideozaintza-sistema finkoen erabileraz ohartarazteko, baina, halaber, egokia iruditzen zaio beste bitarteko batzuk ere baliatzea gailu mugikorren bidez irudiak hartzen direla jakinarazteko.
Gainera, adierazi du garrantzitsua dela bideozaintza-grabaketak kudeatzeko barruko protokoloak edo tresnak ezartzea, ez baitago erregulaziorik grabaketak gordetzeko gutxieneko epeei buruz. Jarduteko jarraibide argiak izango balira, grabaketen konfidentzialtasuna, trazabilitatea eta osotasuna ziurtatu ahal izango lirateke, eta, hala balegokio, legitimazioa duten hirugarrenen eskura jartzea.
Irudi-datuak tratatzeari buruz, Arartekoak ontzat jotzen du parte hartu duten administrazio gehienek eskubideak baliatzeko prozedura dutela aipatu izana. Hala ere, eskaerak zein organori aurkeztu behar zaizkion zehaztu behar dela adierazi du.
Azterlanean egiaztatu denez, administrazio gehienek bideozaintzarekin zerikusia duten datu pertsonalak tratatzeko jardueren erregistroak dituzte, baina, dena den, horiek aldizka berrikus daitezen eta administrazio bakoitzeko gardentasun-atarietan argitara daitezen gomendatu du.
Bukatzeko, azterlanean lankidetzan aritu diren administrazio publikoek aipatu dute segurtasun-neurriak ezartzen dituztela bideozaintzako irudien konfidentzialtasuna zaintzeko. Alderdi positibo horrekin batera, Arartekoaren ustez, komenigarria litzateke bideozaintzarekin lotutako datu pertsonalak kudeatu eta tratatzeko eskuduntza duten langileak gaitzea.
Azken batean, Arartekoak egiaztatu du euskal administrazioek betetzen dituztela, oro har, herritarren segurtasunerako bideozaintza arloko arauzko eskakizunak. Hori esan ondoren, irudiak hartzeko sistemen bilakaera teknologikoaren ondoriozko erronkak ikusita, bideozaintzaren arloko erregulazioan, barne-kudeaketan eta gardentasunean hobetu daitezkeen hainbat alderdi aurreratu ditu.
Vitoria-Gasteiz, 2024ko urtarrilaren 17a